Marokańczycy tworzą jedną z historycznych wspólnot imigranckich we Włoszech. Zaczęli się oni osiedlać w Italii w latach 70. Stanowili jedną z pierwszych grup imigranckich do czasu, kiedy zaczęli przybywać imigranci z Europy Wschodniej.

Dla wielu z nich obecność we Włoszech zaczęła się bez posiadania dokumentów, w oczekiwaniu na jedne z wielu regulacji, które zostały później zatwierdzone ( miało to miejsce w latach: 1986, 1990, 1995, 1998, 2002, 2006).

Spośród imigrantów, pochodzących z krajów o wyznaniu islamskim, Marokańczycy należą do tych, którzy ogromną uwagę przywiązują do podtrzymywania więzi rodzinnych, stąd ich celem jest stabilne ulokowanie się w danym miejscu.

Marokańczycy, początkowo uważani byli za prototyp muzułmanina oraz sprzedawcy – domokrążcy, podczas gdy obecnie mają swój udział w różnych sektorach.

Jeśli chodzi o kwestie religijne, można powiedzieć, że we Włoszech wytworzyła się przyjazna i gościnna atmosfera, nie tyle od autorytetów publicznych, ale widoczna również ze strony Kościoła Katolickiego. Początkowo jednakże, ich przeważająca ilość w sektorze domokrążców, powodowała negatywny skutek, do tego stopnia, że nazywanie kogoś Marokańczykiem było obraźliwe.

Na początku 2006 roku, na 2.740.000 Marokańczyków, ujętych w spisie ludności przeprowadzonym przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych Maroka w Europie, 1.037.000 znajdowało się we Francji, 503.000 w Hiszpanii oraz ponad 300.000 w Belgii (354.000), we Włoszech (346.000) oraz w Holandii (325.000). Na początku 2009, Marokańczycy przebywający w Italii, po raz pierwszy przekroczyli liczbę 400.000. Półwysep Apeniński stał się miejscem docelowym podróży Marokańczyków, nie tylko ze względu na sprzyjające warunki klimatyczne, ale także z uwagi na normy legislacyjne, początkowo bardziej elastyczne, zmodyfikowane jednakże od 1990 r., w następstwie ustaleń z Schengen oraz wysokiej ilości napływu ludzi nieupoważnionych.

Obszary, z których napływali Marokańczycy, to: Nodor – Oujda nel Rif, Casablanca – Beni Mellal oraz Casablanca – Marrakesh, z przewagą napływu ludności z trójkąta: Beni Mellal, Settat oraz Khouribga.

Liczba składanych podań o pozwolenie na pobyt kształtowała się następująco: w 1986 r. 18.3% na 113.000, w 1990 r. 22.9%, 13.7% w 1996 r., 11.0% w 1998 r., 7.8% z 703.000 podań w 2002 r. (czwarte miejsc po Rumunii, Ukrainie i Albanii).

W 2008 r. 1.959 Marokańczyków zostało repatriowanych ( z tego 1.166 zostało schwytanych na granicy). Ze względu na nielegalną imigrację zostało odesłanych 200 Marokańczyków (na 2.693 imigrantów), natomiast 8 zostało aresztowanych (na 408), w 2007 r. liczba ta wynosiła odpowiednio 305 i 15.

WŁOCHY POŁUDNIOWE VERSUS PÓŁNOCNA ITALIA

Pierwszymi Marokańczykami, którzy osiedlali się we Włoszech byli sezonowi pracownicy rolni oraz sprzedawcy dywanów (domokrążcy) i produktów rzemieślniczych. Następnie zaczęli pracować jako niewykwalifikowani robotnicy w innych sektorach (drobny przemysł, rolnictwo, dystrybucja benzyny, handel), w większej części zaczęli przebywać z miast, a co za tym idzie, byli lepiej wykształceni. Z tego też względu mówiło się tylko o Marokańczykach płci męskiej, którzy zostawili w ojczyźnie rodziny i bliskich. Od lat 90. Zaczęła się faza stabilizacji, która pociągnęła za sobą napływ całych rodzin marokańskich, co dało się zauważyć po wzroście uczniów tego też pochodzenia w szkołach.

Regiony południowe stanowią rodzaj mostu prowadzącego do centrum i na północ Włoch. W czterech północnych regionach: Lombardia, Piemont, Emilia Romagna oraz Veneto mieszka 2/3 Marokańczyków przybyłych do Italii, 3 Marokańczyków na 4 osiedliło się na północy a 1 na 8 na południu. Dyfuzja imigrantów marokańskich przybrała kształt litery T: linia horyzontalna rozciąga się od Piemontu do Veneto, włączając w to Lombardię, natomiast wertykalna przechodzi przez Emilie Romagnę, Toskanę i Umbrię.

Miasto oraz prowincja Mediolan stanowią drugi biegun imigracji marokańskiej, i tutaj, tak jak w niektórych miastach regionu Emiglia Romagna, obecność Marokańczyków zaczęła się już w latach 70. XX w., oznacza to, że obecnie mieszka tam już trzecie pokolenie imigrantów. Przeważająca część imigrantów pochodzi z prowincji Beni Melal, w której skład wchodzi miejscowość Fqih Ben Salah (60.000 mieszkańców), oddalona 160 km od Casablanki, nazywana Małym Mediolanem, ze względu na jej modernizację, jaka nastąpiła po powrocie emigrantów ze stolicy Lombardii. Dużym utrudnieniem dla przybywających do Włoch rodzin jest brak kogoś, kto wcześniej był uczestnikiem Exodusu, początkowo jako lavavetri (osoba myjąca szyby samochodów, co obecnie również jest bardzo popularną formą zarobku wśród niewykwalifikowanych Marokańczyków), później jako pracownik bardziej zadowalającej profesji. Znaki z nazwami miast włoskich, które przyozdabiają wiele kawiarenek w Beni Melal, oddają hołd Włochom i ich właścicielami są oczywiście włoscy Marokańczycy, czyli ci, którzy powrócili i osiedlili się w dzielnicach bardziej prestiżowych, gdzie skonstruowane zostały domy według stylu europejskiego.

Prowincja i miasto Turyn reprezentują bardziej uprzywilejowany, w stosunku do Mediolanu punkt osiedlania się Marokańczyków, ze względu chociażby na fakt poświęcenia większej uwagi tym imigrantom przez władze miasta. Pierwsi Marokańczycy, którzy przybyli w te rejony w latach 80. XX w., w przeważającej części pochodzą z prowincji Khouribga – miejsce pochodzenia marokańskich sezonowych pracowników rolnych, osiedlających się na Sycylii, w Kampanii oraz Apuglii. W prowincji Khouribga da się zauważyć wpływy niektórych turyńskich dzielnic tj. San Salvario czy Borgo Dora w sklepach, bazarach, restauracjach etc.

Z innych miast, takich jak Settat, Marokańczycy w przeważającej części osiedlili się w rejonie Emiglia Romagna a z Kelaà des Sraghna w regionie Veneto.

2008 R. – PONAD 400.000 IMIGRANTÓW POCHODZENIA MAROKAŃSKIEGO

Liczba Marokańczyków zamieszkujących Włochy w 2007 r. wynosiła 366.000, natomiast w 2008 r. 401.000, co oznacza wzrost o 35.000 osób. Osoby posiadające pozwolenie na pobyt, które nie ukończyły 18. roku życia stanowią 1/3, 2.1% ukończyło 65 lat, 55.8% jest stanu wolnego, 41.9% przebywa na terenie Włoch w celu pracy, natomiast 57.3% ze względów rodzinnych.

W 2008 r. zostały wydane 39.841 dokumenty uprawniające do stałego pobytu, z tego 24.851 ze względów rodzinnych (w 2007 14.651) oraz 14.117 ze względu na pracę (w 2007 r. 34.656) – dane te wskazują na dużą zdolność wzrostu tej wspólnoty.

Marokańczycy stanowią 46% Afrykańczyków we Włoszech. W innych prowincjach włoskich, nie tylko na północy, obecność Afrykańczyków składa się z więcej niż 75% z Marokańczyków. Na Sycylii natomiast, regionie, na którym w przeważającej części osiedliła się wspólnota tunezyjska, obecność Marokańczyków jest znikoma.

Poza Turynem i Mediolanem, innymi prowincjami w znacznej liczbie zamieszkanymi przez Marokańczyków są: Bergamo, Brescia, Modena, Verona, Bologna, Treviso, Cuneo, Varese, Padova, Vicenza, Reggio Emilia, Perugia, Mantova, Alessandria, Firenze oraz Roma. Na południu najbardziej naznaczoną obecnością marokańskich imigrantów jest prowincja Salerno (stolica regionu Kampania).

Obecność Marokańczyków jest jednakże bardzo niesprecyzowana, szacuje się, że nielegalnie przebywających Marokańczyków jest 200.000, jednakże dane pochodzące z konsulatów marokańskich we Włoszech wskazują nawet na więcej niż 500.000 nielegalnych imigrantów.
CHARAKTERYSTYKA MAROKAŃCZYKÓW WE WŁOSZECH
We wspólnocie marokańskiej, liczba kobiet jest o 40% niższa na południu Włoch, gdzie imigranci marokańscy pracują przede wszystkim w rolnictwie –  zajęciu, które ze zazwyczaj nie jest w stanie zapewnić poczucia stabilności pracownikom.  We Włoszech praca w tym sektorze ma charakter sezonowy. Imigranci nie mają gwarancji jej kontynuacji (mogą być zatrudnieni nawet jeden dzień), ale też i samego należytego wynagrodzenia. Zazwyczaj miejscem ich zamieszkania staje się barak umieszczony w miejscu pracy, czyli w szczerym polu.

Kobiety marokańskie przebywające w Italii są w 51.9% zamężne, a mężczyźni tylko w 23.5% żonaci; co daje obraz, że także nowy napływ pracowników jest ukonstytuowany w większości z  młodych nieżonatych mężczyzn: łącznie żonatych jest tylko trochę więcej niż 1/3 (35.6%) członków wspólnoty marokańskiej.

Nowonarodzeni z przynajmniej jednego rodzica pochodzenia marokańskiego przewyższyli już w 2005 roku 10.000, wynosi to 13.3% w porównaniu do wszystkich nowonarodzonych z przynajmniej jednego rodzica narodowości obcej (71.939), 1.094 z nich miało ojca lub matkę pochodzenia włoskiego.

W roku szkolnym 2007/08 uczniów marokańskich było 76.217, z czego 1/3 w szkołach podstawowych (42.7%) oraz przedszkolach 22.9%

Liczba małżeństw mieszanych w 2006 r. wyniosła 1.502 na 29.163 (5.2%): 500 pomiędzy Włochem i Marokanką, 706 między Marokańczykiem i Włoszką oraz 296 pomiędzy obojgiem Marokańczyków. W tym samym roku, na 35.766 przypadków nabycia obywatelstwa włoskiego, 3.295 dotyczyło Marokańczyków (9%).

Jeśli chodzi o przypadki doniesień przeciwko imigrantom marokańskim, które skończyły się rozprawą sądową ISTAT (Istituto Nazionale di Statistica, Narodowy Instytut Statystyczny) odnotował, ze w 2005 r. było ich 20.234 (130.131 całość). Ilość zgłoszeń na Marokańczyków jest o 15.5% wyższa w porównaniu z innymi obcokrajowcami (jednakże wskaźnik ten uwzględnia również zgłoszenia na nierezydentów). Ta nieprecyzyjna informacja, szczególnie w latach ubiegłych sprawiła, że słowo Marokańczyk zrównywano ze słowem przestępca.

RYNEK PRACY: ZALEŻNI I AUTONOMICZNI

ISTAT przeprowadził    w 2006 r. badania, z których wynika, że w konsekwencji wzrastającej liczby arabskich rodzin na terenie Półwyspu i mniejszego udziału kobiet w rynku pracy, wskaźnik zatrudnienia Marokańczyków w wieku 15-64 l. jest niższy w porównaniu do średniej zatrudnienia (wynosi on 60.0% – 67.3%), podczas gdy wskaźnik bezrobocia jest wyższy, wynosi on 10.8%. Wskaźnik zatrudnienia Marokańczyków jest zbliżony do średniej (81.5% – 84.3%), natomiast kobiet znacznie niższy (26.4% – 50.7%). Ze statystyki wynika również, że Marokańczycy są poniżej średniej, jeśli chodzi o poziom wykształcenia (5.7% magistrów i 20% osób z egzaminem dojrzałości).

Z badań przeprowadzonych przez ISTAT wynika, że mężczyźni w przeważającej części znajdują zatrudnienie jako murarze, sprzedawcy (straganiarze), pracownicy obsługujący piece hutnicze, magazynierzy, stolarze, sezonowi robotnicy rolni. Kobiety natomiast znajdują najczęściej zatrudnienie jako pomoc domowa, sprzątaczki, kucharki i pracownice w przemyśle włókienniczym.

Z badań przeprowadzonych w okresie od 2005 do 2007 r. wynika, że pracownicy pochodzenia marokańskiego są młodsi, w porównaniu z innymi pracownikami.

Według INAIL ( Istituto Nazionale Per L’Assicurazione Contro Gli Infortuni Sul Lavoro) wynika, że pod koniec 2008 r., osób zatrudnionych, urodzonych w Maroku, było 212.845 (10% więcej niż w roku poprzednim) pracują  w przemyśle w ponad połowie przypadków (19.7% w przemyśle w sensie ścisłym oraz 31.0% przy budowach), 8.1% zatrudnionych jest w rolnictwie, natomiast reszta w sektorze usług: około 10% w hotelach i restauracjach oraz około 4% jako pomoce domowe.

W sektorze usług (przedsiębiorstwa) Maroko znajduje się na pierwszym miejscu: 27.952 właścicieli firm w 2007 r. oraz 31.119 w 2008 r. przed Rumunią, której imigranci liczą dwa razy więcej niż imigranci marokańscy. Marokańczycy zajmują się przede wszystkim handlem. Z firm założonych przez Marokańczyków, około 5.000 znajduje się w Piemoncie, 4.500 w Lombardii, 3.000 w Emilia Romagna oraz 2.300 w Kalabrii i Veneto, jest 9 regionów, które liczą ponad tysiąc przedsiębiorstw należących do Marokańczyków.

Pracownicy pochodzenia marokańskiego od lat przodują, jeśli chodzi o ilość wypadków przy pracy. W 2008 r. wypadki  przy pracy z udziałem Marokańczyków wyniosły 15.7% (22.519 na 143.561 wszystkich wśród pracowników z zagranicy, z czego 48 na 176 to przypadki śmiertelne).

Jeśli chodzi o umiejętność oszczędzania, to do 2004 r., wliczając w to przepływy pieniężne dokonywane za pośrednictwem Money transfer, odnotowano duży wzrost, zaczynając od 218 milionów, w 2007 – 339 milionów, a w 2008 333 miliony euro.

We Włoszech działają liczne organizacje mające na celu polepszyć sytuację imigrantów, chociażby takie jak L’Organizzazione Internazionale per le Migrazioni we współpracy z Cerfe, Fundacją Hassan II dla Marokańczyków za granicą, strona internetowa ONG etc.

WNIOSKI

Wspólnota marokańska stanowiła, poczynając od lat 70. XX w., jednego z głównych bohaterów fenomenu migracyjnego we Włoszech i wszystko wskazuje na to, iż fenomen ten będzie się powiększał.

Znaczące jest przywiązanie do Włoch, o czym świadczy wiele wskaźników (związki rodzinne, małżeństwa, obywatelstwo, nabywanie domów), jednakże fakt ten nie zawsze był zauważany ze strony narodu włoskiego, który czynił z tej nacji niemalże kozła ofiarnego, co da się zauważyć gdzieniegdzie także i obecnie.

Polityka migracyjna jest różnie rozumiana ze strony rządu marokańskiego i włoskiego. Rząd marokański pokazuje duże zakłopotanie wokół uzewnętrznienia kontroli napływu oraz ochrony migrantów.

Marta Szocik